La Palmeraie

Rond deze tijd van het jaar is de doorsnee exotenliefhebber druk in de weer met zaden en potjes. De eerste maanden van het jaar zijn immers hét moment om te zaaien. De potjes kunnen prima ontkiemen op de verwarming en tegen de tijd dat de zaailingen verpot mogen worden kunnen de plantjes buiten verder groeien. Maar hoe komt zo’n zaadje eigenlijk tot stand?

De bloem
Bloemen zijn er in alle soorten, geuren en kleuren. Van de meest opvallende vormen als de Strelitzia tot veel onopvallender bloeiwijzen zoals die van grassen. Ondanks de grote uiterlijke verschillen is de bouw wel min of meer gelijk. In het hart van de bloem staat de stamper, die lijkt op een fles met een lange hals. Het lange deel noemen we de stijl. Boven op de stijl zit een kleverig kussentje; de stempel. In de buik van de fles, het vruchtbeginsel, liggen de eicellen. De stamper met daarin het vruchtbeginsel is het vrouwelijk deel van de bloem. Rond de stamper staan de meeldraden, elk met een helmknop bovenaan. Uit de helmknop komt het stuifmeel. De meeldraden vormen het mannelijk deel van de bloem.

Niet bij alle planten hebben de bloemen zowel het vrouwelijke- als het mannelijke gedeelte. Denk bijvoorbeeld aan de Kiwi. Dat noemen we tweehuizig. Je hebt dan zowel een vrouwelijk als een mannelijk exemplaar nodig om zaad te verkrijgen. Indien de bloem wel tweeslachtig is noemen we dit éénhuizig.

De bestuiving

De bestuiving
Voor een succesvolle bevruchting van het vruchtbeginsel moet de plant het stuifmeel op de stempels van andere bloemen van dezelfde soort zien te krijgen (kruisbestuiving). Sommige planten gebruiken hiervoor de wind (bijvoorbeeld grassen, sommige loofbomen), anderen planten gebruiken hiervoor insecten. Bloemen gebruiken hun nectar om de hongerige insecten van bloem naar bloem te lokken. De kleverige stuifmeelkorrels blijven aan het harige lijf van het insect hangen en komen zo op de stempel van de volgende bloem terecht. Maar je kunt dit natuurlijk ook zelf doen met je vinger! Je kunt dan veel preciezer te werk gaan en bijvoorbeeld hybriden kweken. Het stuifmeel kan natuurlijk ook op de stempel van dezelfde bloem of op andere bloemen van dezelfde plant terecht komen (zelfbestuiving). Bij een geslaagde bevruchting heb je dan een identieke kloon van de plant. Er is immers geen nieuw DNA bijgekomen.

De bevruchting

De bevruchting
Wanneer het stuifmeel op de kleverige tempel terecht komt, spreekt men van bestuiving. Uit een stuifmeel korrel groeit vervolgens een dun buisje door de stijl naar beneden tot aan de eicel, deze wordt bevrucht. Uit de bevruchte eicel groeit uiteindelijk het zaadje, het vruchtbeginsel groeit uit tot een vrucht. Denk maar aan een appel . Aan de ene kant zijn de steel en kelkbladeren en aan de andere kant de verdroogde bloemresten nog duidelijk aanwezig. Als je het klokhuis goed bekijkt is dat een sterretje met in elk deel 1 of meer zaadjes, iets dergelijks zie je bij de meeste vruchten. Als de bloem niet goed bestoven is, zal de vrucht een afwijking vertonen; bv. een deuk. Ieder segment moet van stuifmeel voorzien zijn om een mooie ronde vrucht te krijgen.

De verspreiding
De vrucht bevat de zaadjes. Deze moeten natuurlijk weer in de grond terecht komen zodat de cyclus opnieuw kan beginnen. Sommige planten doen dit zelf door hun zaden weg te slingeren. Andere maken hiervoor smakelijke vruchten die dankzij gulzige dieren elders weer op de grond terecht komen. Zo kun je uit gewone dadels heel eenvoudig een nieuwe dadelpalm kweken. Andere planten gebruiken de wind voor de verspreiding van de zaden of zelfs het water. Denk bijvoorbeeld aan de kokosnoot. Deze wordt door de zee meegenomen om ergens anders weer aan te spoelen om opnieuw te kiemen. De zaailing zal er alles aan doen om zo snel mogelijk zelf weer bloemen te dragen om op zijn beurt weer vruchten te vormen. En zo blijft de cyclus onafgebroken doorgaan.

© La Palmeraie